DIGIMINDEREN: EEN JAAR OFFLINE

Digiminderen.  Dat is wat de 32-jarige coach Johan gaat doen: Een jaar leven zonder internet. Is het mogelijk? En waarom zou je het doen? Dat is wat mensen om hem heen vragen. De laatste jaren struikelt hij over zijn eigen internetgebruik. Hij verspilt naar eigen zeggen uren op Facebook en Internet. Hij komt veel mensen tegen die met dezelfde vraag worstelen: hoe gebruik ik mijn tijd op internet op een goede manier?

De bank verklaarde hem voor gek toen hij zijn bankzaken weer ouderwets op papier wilde regelen, zijn Whatsapp- groepen verstuurden beteuterde smilies toen zij het bericht kregen dat hij een jaar offline zou gaan, maar zijn vrienden in het buitenland krijgen er een betrokken penvriend bij. Komend jaar staat voor Johan in teken van quality-time, echt contact, bewustwording, maar ook leren door middel van interviews hoe hij na een jaar geheelonthouding weer verder moet in de ‘echte’ (ja, echte?) wereld.

Zaterdag 25 april ging hij de uitdaging aan. Checken of ik alles juist opschrijf kan hij niet. Maar ik beloof hem juist te citeren.

1. Hoi Johan, wie ben jij? 

Ik ben Johan van Houten, 32 jaar en ik heb een eigen bedrijf als passiecoach en werkbegeleider. Ik ben oorspronkelijk als maatschappelijk werker opgeleid en ik heb bij defensie gewerkt. Ik heb een hele zoektocht gehad en nu ben ik hier.

2. Wat ga je precies doen?

Ik ga een jaar zonder internet leven en zonder mobiele telefoon. Ik wil zien of dat nog kan. En ook om voor mezelf iets meer rust en focus te creëren. Maar het liefst wil ik mensen bewust maken van hun internetgedrag. Ik hoop dat mensen na gaan denken over hoe ze met internet omgaan. Ik heb al jaren het gevoel alsof mensen minder contact met elkaar hebben. Ze hebben meer contact, maar meer oppervlakkig en ik ben meer van het diepere contact. Ik merk dat de behoefte er wel naar is: mensen hebben meer stress en zijn meer afgeleid door al die communicatiemiddelen. Met dit project hoop ik voor mezelf meer rust te vinden. Uiteindelijk hoop ik mensen tips te geven hoe ze met simpele trucs minder met internet bezig kunnen zijn. Door bijvoorbeeld Whatsapp minder te gebruiken en Facebook minder te checken.

3. Wat zijn die trucs dan?

Dat hoop ik in dit jaar te leren; door middel van van al die gesprekken die ik ga voeren en al die interviews die ik ga afnemen.

4. Hoe heb jij ontdekt dat mensen oppervlakkiger contact hebben en minder diep?

Dat is wat ik om me heen hoor en wat ik zie. En vooral in de coachingswereld  kom ik mensen tegen die tegen bepaalde dingen aanlopen. Die hebben niet echt mensen om zich heen met wie ze diepere gesprekken kunnen voeren. Het is allemaal: ‘Hoe is het?’ ‘Ja goed.’ Een beetje oppervlakkig. Er zijn wel diepere contacten, maar het wordt wel wat minder. Omdat je heel veel contact met iedereen áltijd hebt via Whatsapp en Facebook. Iedereen wordt via deze kanalen op de hoogte gehouden, dus weet alles al.

5. En dan ben je dus ook snel afgeleid?

Ja. als je ook aan het werk bent bijvoorbeeld en je wilt even iets op Facebook checken. Heb je wel eens dat je op Facebook zat en dat je dacht ‘oké, 5 minuten later moet ik stoppen’, maar dat je een uur later nog bezig was? Bijna iedereen herkent dat. Dan kom je iets tegen, een filmpje of een tekst ofzo en voor je het weet ben je weer afgeleid. Terwijl dat niet in de planning stond en de vraag is of je dat echt moest weten of zien.

6. Hoe gaat geheelonthouding bijdragen? Na een jaar moet je toch weer terug, we kunnen er bijna niet aan ontsnappen.

Ik hoop dit jaar daar antwoorden op te krijgen. Te leren hoe ik er bewuster mee om kan gaan. Ik denk ook niet dat we zonder internet hoeven. Maar ik doe het omdat ik een statement wil maken, omdat ik mensen bewust wil maken. Als ik zeg ‘jongens, ik ga iets minder internet gebruiken,’ dan zegt iedereen: ‘nou leuk, doe je ding’. Dan kijkt niemand naar me om. En nu ik zeg ‘ik ga een jaar geen Internet gebruiken,’ zeggen ze: ‘oh wow, dat is wel heftig’. Dan gaan ze er ook over nadenken. Dus dat is een beetje dubbel.

7. Je zegt dat je wilt leren er bewuster mee om te gaan, maar je gaat er in feite niet mee om. Je probeert antwoorden te vinden door geheelonthouding. Toch?

Ik ga er niet mee om, nee. Maar ik ga in gesprek met anderen; ik wil juist de discussie opzoeken met mensen. Hoe gaan mensen met internet om? Hebben we het überhaupt nodig, al dat internet? Voor een deel hebben we het zeker nodig en voor een deel denk ik: ja, leuk dat we het hebben. Maar het is net als met heel veel dingen: als er ‘te’ voor komt te staan, dan gaat het niet zo heel goed meer. En nu zijn we ook bezig met té veel internet.

De maatschappij is een beetje aan het doorslaan, denk ik.  Uiteindelijk denk ik dat de uitkomsten van dit jaar zullen zijn dat iedereen ‘gewoon’ internet kan gebruiken, waaronder ik. Bijvoorbeeld een NS-app of een OV-app is super makkelijk. Maar als je in gesprek bent en opeens je telefoon gaat, dan bekijkt 90 procent van de mensen zijn telefoon. Dan zegt iedereen ‘ja, ik let wel op’, maar je kan niet twee dingen tegelijk doen. Je bent dan aan het switchen en ik vind het zelf ook heel brutaal of onbeleefd. Onbeleefd dat is het meer, als mensen dat doen. Dan denk ik: ‘ja, als je graag iets anders wilt doen of ergens anders wil zijn, ga er dan maar heen. Waarom zit je hier dan?’

8. In die zin ben je op zoek naar echt contact?

Ja.

9. Hoe ga je de discussie opzoeken?

Door middel van iedereen die ik spreek. Iedereen in mijn omgeving ervaart het al en loopt er tegenaan, of begint er tegenaan te lopen. Daar krijg je automatisch al die discussie over internetgebruik. Via de nieuwsbrief hoop ik mensen op de hoogte te houden. En ik wil dus graag mensen interviewen. Er zijn al wel een aantal goede ondernemers die bijvoorbeeld regels stellen als: ‘voor 10 uur ga ik niet op mijn e-mail kijken’. Dat soort tips. Daar ben ik naar zoek. Want ik denk dat als je dat voor jezelf kunt, dan heb je een veel ontspannender leven, kun je veel meer genieten van de dingen die je doet en kun je nog steeds wel mee doen in het internetgebruik.

9. Waar liep jij tegenaan?

Ik zit teveel op Facebook ,ben teveel bezig met internet en ik merkte dat ik me eraan stoorde. Ik weet nog dat ik in februari op vakantie in Georgië was, daar was ik drie jaar geleden ook geweest en toen we daar toen aankwamen gingen we met zijn allen spelletjes spelen en leuke interactieve dingen doen. Nu kwamen we aan en na een halfuurtje praten pakte iedereen zijn telefoon erbij. Toen dacht ik: ‘wát is er gebeurd in drie jaar tijd?’ Dat vond ik best shocking. Ik dacht: je zit samen op een plek waar je nooit komt en je bent niet meer in contact met elkaar, maar in contact met thuis. Hoe is het thuis? Hoe is het weer thuis? Wat staat er op Facebook? Wie heeft er weer wat leuks verteld? En dan vraag ik me af: moet dat? Ik trap er zelf in en ik wil er wel uit, maar als ‘iedereen’ het doet is dat erg lastig. Het is heel moeilijk om een gesprek te voeren als iedereen zijn telefoon in zijn hand heeft.

10. En het deleten van je Facebook account of geen Whatsapp; is dat een alternatief?

Zou kunnen. Maar ik denk wel dat als ik nooit meer Whatsapp heb, dat ik dan wel weer veel dingen mis. Daar worden weer afspraken gemaakt met mijn voetbalteam bijvoorbeeld en andere clubjes waar je bijhoort. Het heeft dus voor- en nadelen. Maar ja, hoe je er mee omgaat: dat is de vraag. Ik heb bijvoorbeeld mijn geluid van Whatsapp al uitstaan, dat werkt al goed.
Ik wil dit jaar ook niet propageren dat we terug moeten naar 1999. Maar ik wil door middel van geheelonthouding de juiste vorm opzoeken. We kunnen eigenlijk niet meer zonder technologie. Ik merk dat ook met alles dat ik wil regelen. Ik probeer bijvoorbeeld mijn bankzaken weer op papier te krijgen en bij mijn bank verklaren ze me helemaal voor gek.

11. Haha! En belastingaangifte?

Belastingaangifte zou eventueel nog moeten kunnen. Ik ben er nog mee bezig en anders doe ik het via mijn accountant, dat mag. Als het iemands beroep is om met internet te werken, dan kan ik het niet tegenhouden. Ook als ik bijvoorbeeld de trein wil pakken. Ik vraag het de conducteur hoe laat de trein gaat en hij kijkt op zijn digitale apparaat. Dan kan ik niet zeggen: ‘je moet een spoorboekje pakken.’ Want dat heeft hij niet meer.

12. Waar ben je bang voor en waar kijk je naar uit komend jaar?

Die vraag krijg ik vaak. Dat is een beetje een dubbel. De eenzaamheid, denk ik. Ik ben bang dat ik het contact de hele tijd moet zoeken of vrienden meer tijd moeten investeren in mij. Aan de andere kant is er ook de stilte en de rust. Dat is ook heel fijn denk ik. Dat ik zelf kan bepalen wanneer ik de drukte op zoek. Ik ben ook wel eens bang dat ik bijzondere momenten ga missen door geen internet te gebruiken. Aan de ene kant ben ik daar ook niet bang voor. Ik zie nu zoveel dingen waar ik niks mee doe,  maar ik wel moet verwerken. Terwijl ik denk: ‘ja leuk, 500 feestjes die ik op Facebook voorbij zie komen, maar ik ga er maar naar drie toe’. De rest vind ik niet interessant, maar daar moet ik wel over nadenken. Een keuze maken: wil ik daar iets mee of niet?

Maar voor mij is internetgebruik niet alleen Facebook. Het is vanalles. Als je bijvoorbeeld uit eten bent: er zitten twee mensen tegen over elkaar met elkaar te spreken en dan pakken ze opeens beide hun telefoon erbij. Dan denk ik: ‘oh, het is weer even twee minuten een telefoonmomentje’. Of als je met groepen bent. Er is gewoon een bepaald ogenblik met een ‘telefoonmomentje’. Dan pakt opeens iedereen zijn telefoon erbij. Let maar eens op. Het gebeurt echt en kan vijf minuten of soms zelfs een half uur duren. Totdat er iemand weer wat leuks te vertellen heeft. En het grappige is dat bijna iedereen het irritant vindt en er toch aan meedoet.

Skypen ga ik ook wel missen. Ik heb heel veel buitenlandse vrienden. Veel daarvan hebben heel positief gereageerd met: ‘we gaan gewoon brieven schrijven, vet cool!’ Daar ben ik echt heel blij mee. Ook al heb ik nu heel weinig contact met ze, ik denk dat we straks met brieven schrijven echter contact heb dan nu met digitale kanalen. ‘Hey, hoe is het?’ ‘Ja goed, doei.’

13. Welke top drie apps ga je het meeste missen?

1. Telefoonbankieren
2. WhatsApp
3. Facebook (check ik vaak tussendoor)/Twitter (voor mijn werk)/Instagram (huppelt erachteraan).

Ik was laatst bij een lezing van die meneer van LinkedIn: Frans Molenaar. Hij vertelde dat een gemiddeld mens  100 tot 150 keer per dag zijn telefoon controleert. Ik dacht toen: holy crap. Toen ik mijn eigen telefoongebruik een beetje ging bijhouden kwam ik aardig in de buurt. Hoe vaak je wel niet even snel kijkt! Heel vaak wil ik kijken hoe laat het is. Als ik dan kijk dan heb ik vaak een berichtje. Vervolgens ga ik dat lezen, maar dat was helemaal niet mijn doel. Dan heb ik mijn telefoon weggestopt en denk ik ‘hoe laat is het nou?’ Je telefoon heeft nu alle functies, dat maakt het lastig.

14. Dus effectiever zijn in de dingen die je nastreeft?

Hoop ik wel. Je kunt nog steeds afgeleid worden. Ik kan gaan puzzelen of ik kan allemaal andere dingen bedenken die me afleiden. Internet is gewoon een afleiding. Als je het gewoon bewust gebruikt is er niks aan de hand. Wanneer je zonder internet leeft heb je denk ik ook dingen die je afleiden. Toch wordt je er met internet ‘ingelokt’. Daar blijft maar iets ‘oppoppen’: de hele tijd, het blijft maar doorgaan en het is oneindig. Ik ken mensen die zich bewegen in een cirkel. Ze beginnen met het checken van hun mail als ze ‘s ochtends opstaan, daarna het nieuws, dan Facebook, dan is er alweer een nieuwe email binnen en dan kan je weer opnieuw beginnen. Dan zit je in zo’n loep en daar kun je de hele dag mee door blijven gaan, want er blijft steeds nieuws en er blijven steeds nieuwe dingen komen. Ik hoop dat dat verminderd. Dat je een spelletje of puzzel op je telefoon aan de kant kunt leggen. Dat is iets waar ik heel benieuwd naar ben, dat is voor mij een zoektocht.

En dat hoor ik ook heel veel om me heen: dat mensen tijdens werktijd tussendoor ‘iets’ opzoeken en voor je het weet weer een tijdje verder bent met ‘dingetjes op internet’. Als we dan efficiënt willen werken, vind ik dat niet heel efficiënt.

15. Heb je al dingen bedacht voor al die vrije tijd?

Ik laat het een beetje over me heen komen. Ik ben heel benieuwd. Ik weet niet of ik echt vrije tijd krijg, ik vraag het me af. Ik denk dat ik weer nuttige dingen ga doen. De bel repareren bijvoorbeeld. Dat soort klusjes blijven heel lang liggen, omdat we het zo druk hebben. Maar voor dat soort dingen heb ik dan juist weer tijd.

Ik moet natuurlijk ook meer tijd steken in mijn bedrijf.  Ik moet veel meer mensen één op één benaderen, zonder e-mail. Ik moet veel meer de deur uit. In plaats van dat je een bericht op Facebook plaatst en hoopt dat mensen naar je toe komen. Ik denk dat ik bedrijfstechnisch er meer tijd aan kwijt ben om het bedrijf te runnen.

16. En je verwachtingen?

Dat ik ups en downs krijg. Dat ik af en toe denk: ‘ik wil weer terug’.

17. In die zin is het een soort van verslaving..

Officieel wordt het geen verslaving genoemd. Maar er zijn al klinieken waar je heen kunt als je teveel met internet bezig bent. Een verslaving betekent dat je helemaal niet meer kunt functioneren als je geen internet hebt. De gemiddelde Nederlander kan nog wel functioneren zonder internet. Hij wordt wel heel chagrijnig, maar kan nog wel functioneren. Het lijkt me wel heel interessant om met een verslavingsdeskundige te praten.

Ik ben de derde die dit doet, er zijn al twee mensen die een periode offline zijn gegaan. Het verschil voor mij is dat ik mijn eigen bedrijfje wil blijven runnen en dat ik wil dat mensen nadenken over dit onderwerp. Ik doe het wat minder voor mezelf. Ik vind het zelf  natuurlijk ook wel heel gaaf, maar ik wil ook wel in de vorm van een voorbeeldfunctie aan mensen laten zien dat het ook anders kan. Ik merk dat ik een hele grote doelgroep spreek die met dezelfde dingen worstelt, maar niet weet hoe dit aan te pakken. Die groep probeer ik tips te geven.

18. Dat zij met het idee in aanraking komen…

Ja. Het is een heel simpel idee. Iedereen snapt het en zegt ‘ja, dat (een jaar zonder internet, red.) had ik ook kunnen bedenken’. Maar je moet het ook gaan doen. Je moet het een tijdje volhouden en de verleiding weerstaan. Een beetje wilskracht en zelfdiscipline is ook belangrijk.

19. Volgend jaar als je weer online bent, ga je dan regels bedenken?

Ik ben daar eigenlijk nog helemaal niet mee bezig. Ik heb nu zoiets van: we gaan er vol in. Ik denk dat ik inderdaad met bepaalde regels voor mezelf best een heel eind kom. Maar ook dat er dan langzaam weer wat dingetjes insluipen. Dat ik er bewust over nadenk, dat is het belangrijkste. Bijvoorbeeld als ik bedenk dat ik 5 minuten ga ‘Facebooken’. Dat ik dan zelf na tien minuten bedenk ‘oké, nu is het klaar.’ In plaats van dat je niet eens doorheb hoe lang je op Facebook zit of er niet eens over nadenkt. En dan na een uur bedenkt ‘oké, wat heb ik nou gedaan?’ Ik hoop het eerder te herkennen en te erkennen.

Oké, Johan heeft een doel voor ogen. Ik wens hem veel succes. Over een paar maanden stuur ik hem een brief met vragen. Wat gaat goed? Wat niet? Heeft hij al baanbrekende inzichten? Kan hij het iedereen aanraden of moet iedereen gewoon Whatsapp blijven gebruiken? Ik weet dat ik er goed aan heb gedaan mijn Facebook-account anderhalf jaar geleden tedeleten. Voor mezelf. Ik vind het wel wat, digiminderen, en zal hem dan ook trouw schrijven. Voor lezers die iets voor Johan willen betekenen: hij is ook een crowdfundingcampagne gestart. Die is samen met hem offline gegaan, dus per post overmaken wordt aangeraden.